Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Het benodigde weerstandsvermogen wordt onder andere berekend op basis van inschatting van risico’s met behulp van de module Naris, De reden hiervoor is dat we gebruik willen kunnen maken van de risicosimulatie in Naris (de Monte Carlo berekening). Dit omdat niet alle risico’s zich gelijktijdig en in volle omvang voordoen. In deze begroting zijn voor het eerst ook de risico's grondexploitatie verwerkt in de module Naris. Het risico Wildlands wordt buiten de Naris risicosimulatie gehouden en afzonderlijk berekend. Dit omdat dit risico zich niet verhoudt tot de omvang van de andere risico’s en daarmee afbreuk zou doen aan de bruikbaarheid van de uitkomsten.

Op 28 maart 2019 heeft de raad ingestemd met het Businessplan Wildlands en het hierin voorgestelde scenario, herstructurering. Bij de jaarrekening 2018 is mede om die reden, voor de bepaling van het benodigde gemeentelijk weerstandsvermogen inzake het risico Wildlands, er voor gekozen dit in afwijking van de gangbare gemeentelijke systematiek buiten de Naris risicosimulatie te houden. Dit omdat dit risico zich niet verhoudt tot de omvang van de andere risico’s en daarmee afbreuk zou doen aan de bruikbaarheid van de uitkomsten. Het bepalen van het risicoprofiel omtrent de belangen in Wildlands vergt maatwerk.

De afgelopen jaren is in de praktijk gebleken dat de ideale mix van bezoekersaantal ten opzichte van yield (opbrengst/rendement) zich voordoet bij een (iets) lager liggend bezoekersaantal waarbij een hogere yield wordt gerealiseerd. In de herziene businesscase is dit conform verwerkt. In lijn daarmee wordt voor het worst case scenario het aantal van 800.000 bezoekers gehanteerd en op basis van 4 jaar overbrugging

Er is een aantal scenario’s doorgerekend (gelijkblijvende yield, gelijkblijvende horeca en retailbestedingen, een lagere realisatie van voorgenomen bezuinigingen en een gelijkblijvend lager bezoekersaantal van 800.000). Hieruit blijkt dat het lagere bezoekersaantal de belangrijkste variabele is.

De berekening die we hanteren voor de bepaling van het risico is als volgt:

• het gemiddelde liquiditeitstekort per jaar bepalen over een periode van 4 jaren (2024 t/m 2027) in dit geval € 3.704.120;
• hierin blijven de hogere energiekosten ook in de jaren na 2024 stijgen (geen correctie doorgevoerd zoals wel bij de NCW berekening het geval is);
• uitgaan van een geleidelijke afbouw in 4 jaar nemen we het 1ste jaar 100% - 2e jaar 75% - 3e jaar 50% - en 4e jaar 25% van het jaarrisico mee;
• In totaal is dit 250% van het jaarbedrag, oftewel een factor 2,5.
  

Hiermee komt het benodigde weerstandsvermogen, specifiek voor het risico Wildlands, bij de jaarrekening 2023 uit op 2,5 x € 3,7 = € 9,3 miljoen (was € 8,5 miljoen).

Daarnaast werken we sinds de jaarrekening 2021 met een zogeheten ondergrens voor het benodigd weerstandsvermogen. Deze ondergrens is bepaald op 5% van de uitstaande leningenportefeuille per 31/12 van het betreffende boekjaar. Bij de jaarrekening 2023 gaat het dan om een bedrag van € 3,1 miljoen (5% van € 62,2 miljoen).

Mocht in enig jaar het benodigd weerstandsvermogen op basis van de systematiek onder deze ondergrens komen te liggen, dan hanteren we het bedrag van de ondergrens als aan te houden weerstandsvermogen.

Om de toegenomen belangen en de financiële positie van de gemeente Emmen in Wildlands zeker te stellen en gezien het economisch en maatschappelijke belang van Wildlands voor de regio, is de  governancestructuur aangepast. Hiertoe zijn nadere voorwaarden verbonden aan de verstrekte geldleningen. De governancestructuur is aangepast op basis van de volgende uitgangspunten:

• het vereenvoudigen van de bestuurlijke structuur en toezicht;
• het vergroten van de betrokkenheid en de bevoegdheden van de gemeente;
• het werken vanuit een risicomanagementmodel;
• de huidige “observer of the board” vervult namens de gemeente een rol in de governancestructuur;
• een nader uitgewerkte en aangescherpte monitoring.

De door de raad in 2016 vastgestelde monitoringsystematiek is daarmee in 2019 herzien. De aansturing/ monitoring is daarmee verbeterd.

Actualiteiten

• Wildlands is bezig met het maken van een nieuw Businessplan 2025-2029. Naast een herijking van de visie en strategie wordt in het nieuwe Businessplan ook aandacht gegeven aan nieuwe investeringen en de financiering daarvan.

Tot slot merken wij op dat het inschatten van dit risico, ook bij de nu gekozen maatwerkberekening, erg complex, omvangrijk en gevoelig is en blijft.

Om de overige risico's in kaart te brengen is een risicoprofiel opgesteld. Via inventarisatie zijn alle financiële risico's in kaart gebracht. Daarnaast onderkent de gemeente nog kwaliteits- en imagorisico's die 'niet financieel' van aard zijn, of waarvan de omvang op dit moment niet te bepalen valt. In het onderstaande overzicht worden de risico’s boven de zogenaamde rapportagegrens gepresenteerd (zie figuur hieronder: risicokaart en rapportagegrens).

De risico’s die vallen boven de zogenaamde rapportagegrens worden in onderstaande tabel weergegeven.

Toelichting risico algemene uitkering
De hoogte van de algemene uitkering is moeilijk te beïnvloeden en te voorspellen. Er is sprake van mogelijke bezuinigingen bij de Rijksoverheid en het verdeelmodel is aan veranderingen onderhevig. De algemene uitkering kan daardoor lager uit vallen dan in eerste instantie is opgenomen in de begroting. Uit ervaring van de afgelopen jaren blijkt dat een afwijking van 1% al snel aan de orde is. Derhalve is een risico opgenomen van € 2,5 miljoen.

Overige risico’s
Naast het in bovenstaande tabel genoemde risico, die boven de rapportagegrens valt, zijn voor de berekening van het risicoprofiel ook de volgende risico’s meegenomen. Deze risico’s vallen per risico onder de rapportagegrens, zoals opgenomen in het bovenstaande figuur, te weten:

• Diverse risico's Grondexploitaties
  • De waarde van gronden verminderd na de 10-jaarstermijn
  • Kostenstijging waardoor exploitatie van gronden duurder wordt
  • Rentestijgingen waardoor aantrekken van gelden om gronden aan te kopen duurder wordt
• REP regionaal bijdrage van het Rijk.
• Stadionbedrijf Emmen B.V.
• 5-Jaarlijkse afrekeningen van het openbaar en bijzonder onderwijs.
• Risico op (grote) financiële afwijkingen op de BUIG.
• Lagere legesopbrengsten vanwege minder bouwactiviteiten.
• Negatieve waarde  - ontwikkeling grote objecten.
• Gebruik WMO voorzieningen wijkt af door effecten vergrijzing, corona en hoge inflatie.
• Specifieke Uitkering Breed.
• Onvoldoende zekerheids-/ garantiestelling leningen.
• Eigen Risicodragerschap - wettelijke aansprakelijkheid.
• Invoering Omgevingswet en Wet Kwaliteitsborging Bouw.
• Marktrente ontwikkelingen (gevoeligheid van rentestanden voor economische ontwikkelingen).
• Gemeenschappelijke regelingen GGD en VRD houden geen weerstandsvermogen aan en verleggen risico naar rato bij de deelnemende gemeenten.
• Overschrijding inhuur derden/bedrijfsvoering.

Risicosimulatie
Op basis van de ingevoerde risico's is een risicosimulatie in Naris uitgevoerd. De risicosimulatie wordt toegepast, omdat het reserveren van het maximale bedrag van € 43.160.000 ongewenst is. De risico's zullen immers niet allemaal tegelijk en in hun maximale omvang optreden. Uit de risicosimulatie volgt dat bij een zekerheidspercentage van 90% zeker is dat alle opgevoerde risico's kunnen worden afgedekt met een bedrag van € 11.335.000 (benodigde weerstandscapaciteit vanuit het risicoprofiel). In dit bedrag is inbegrepen een afdekking voor de benoemde risico's grondexploitatie ter hoogte van € 4.908.000.

In totaal bestaat de totale benodigde weerstandscapaciteit uit twee delen, te weten:

De norm is dat het aanwezige weerstandsvermogen ruim voldoende moet zijn (de beschikbare weerstandscapaciteit moet minimaal 140% zijn van het benodigde weerstandsvermogen). In dit geval is dat een bedrag van € 20.635.000 * 140% = € 28.889.000.