Sociaal Domein

Om de voorzieningen breder toegankelijk te maken voor onze inwoners, waarbij we focussen op jeugdigen en hun ouders, zetten we in op het versterken van het gewone leven. Dit willen we doen door meer en breder toegankelijke algemene voorzieningen te ontwikkelen en waar gewenst het voorliggend veld te vernieuwen. Voorbeelden hiervan zijn onder andere bijeenkomsten in buurthuizen, collectieve begeleiding en niet geïndiceerde dagbesteding.  Hierbij  wordt verbinding gelegd met informele zorg en andere vormen van formele zorg. Doordat ondersteuning laagdrempelig en dichtbij is georganiseerd, kan de inzet van maatwerkvoorzieningen worden voorkomen of in een latere fase ingezet worden. 

In het beleidskader hebben we opgenomen dat jeugdigen geen belemmeringen ervaren in het krijgen van zorg en ondersteuning in de overgang naar volwassenheid. Met name bij de overgang van 18- naar 18+ van Jeugdwet naar Wmo. We willen hier meer op investeren om jongvolwassenen een stevige basis te geven bij het zelfstandig worden en kansengelijkheid te bevorderen. Daarbij zijn niet de twee wetten leidend, maar een brede en integrale benadering; de zogenaamde BIG 5. Dit staat voor de 5 leefdomeinen: support, wonen, school/werk, inkomen en welzijn. Deze ambitie sluit naadloos aan bij de maatschappelijke effecten die we willen realiseren bij de drie opgaven uit het beleidskader Erbij horen en meedoen in Emmen. In 2025 willen we bestaande initiatieven aan elkaar verbinden waardoor de integrale aanpak versterkt wordt.

De inrichting van de sociale infrastructuur concretiseren we via het werken in gebiedsnetwerken. In het gebiedsnetwerk hebben organisaties die gebiedsgericht werken aansluiting met elkaar en met partijen die lokaal en regionaal werken. De kern van de gebiedsnetwerken wordt op dit moment gevormd door Sedna, Stichting de Toegang, hoofdaanbieders Wmo, GGD-jeugdgezondheidszorg en de teams Schulddienstverlening en Inkomensondersteuning en handhaving. Het is een groeimodel waarbij andere organisaties of partijen in de toekomst aan kunnen worden toegevoegd. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het onderwijs.  

De werkwijze is in 2024 ontwikkeld en wordt 2025 stapsgewijs uitgevoerd in de gebieden. In de volgende fase wordt het samenwerken rondom de samenkracht en sociale basis (collectieve vragen)  in het gebiedsnetwerk opgepakt.

De toegang tot maatwerkvoorzieningen in het sociaal domein is continue in ontwikkeling. Stichting de Toegang heeft zowel in de toegang tot maatwerkvoorzieningen en het op- en afschalen daarvan, een hele belangrijke rol. Naast de toegang tot maatwerkvoorzieningen maakt Stichting De Toegang onderdeel uit van de kerngroep voor de ontwikkeling van en het werken in gebiedsnetwerken en heeft daarin de samenwerking met andere organisaties, zoals Sedna en Menso. Stichting De Toegang stelt expertise beschikbaar, met name op het gebied van jeugdhulp is dit onmisbaar, maar roept ook expertise in, bijvoorbeeld van Team Schulddienstverlening van de gemeente. Zo wordt steeds meer gewerkt in het licht van autonome ontwikkelingen als het Toekomstscenario jeugd en gezin en daarmee de Hervormingsagenda jeugd. In 2025 gaan we in kaart brengen in hoeverre stichting De Toegang voldoet aan de basiskenmerken zoals die in  de Hervormingsagenda en het “Richtinggevend kader Toegang, lokale teams en integrale dienstverlening”  zijn opgenomen. Daarnaast wordt in 2025 een start gemaakt met de implementatie van het model “Aanpak Voorkomen Escalatie (AVE) en gaat de Toegang werken met de verklarende Analyse  en de Doorbraakmethode. Dit moet ertoe leiden dat de Toegang onze inwoner beter kan toeleiden tot passende hulp en ondersteuning.

Mensen dienen zo lang en zo veel mogelijk thuis te blijven wonen. Waar men voorheen in een instelling werd opgenomen bij psychische problematiek of naar een verzorgingstehuis kon vanwege ouderdom blijft men tegenwoordig zo lang mogelijk thuis. Dit brengt voor het sociaal domein uitdagingen met zich mee. Zijn huizen wel geschikt om met een (ouderdoms)beperking te blijven wonen? Of is de buurt wel tolerant tegen de buurman die zich iets anders gedraagt dan anderen. Langer thuis wonen van ouderen betekent ook een groter beroep op mantelzorg waardoor de druk op de mantelzorgers toeneemt. We zetten er op verschillende manieren op in om deze beweging goed op te vangen. Zo willen we in 2025 meer ondersteuning geven aan mantelzorgers door de invoering van de mantelzorg-app van Valtes en de herijking van het beleid rondom (pre)mantelzorgwoningen. We continueren de afspraken met de woningcorporaties rondom het convenant woningaanpassingen.

De woonopgave krijgt ook aandacht in de Woonzorgvisie en het woonzorgakkoord, waarin we ambities over wonen, zorg, welzijn en leefbaarheid hebben opgenomen. We zetten in op een integrale benadering van de woonopgave, en de juiste randvoorwaarden om deze te kunnen realiseren. Een goed voorbeeld in dit kader zijn de afspraken die we hebben gemaakt met woningcorporaties over het duurzaam hergebruik van aangepaste woningen.

We hebben de afgelopen jaren het werken met data ontwikkeld. Dit geven we in het komende jaar verder vorm en daarbij onderzoeken hoe we de beschikbare data kunnen gebruiken voor inhoudelijke keuzes (inzet op verbetering) en monitoring van de ingezette bewegingen. Waarbij we de inhoudelijke bewegingen en effecten vanuit de opgaven met data kunnen onderbouwen. Dit doen we ook nadrukkelijk in relatie tot het beleidskader, de doe-agenda's en de nieuwe governance-structuur.

Op verschillende onderdelen is vraag en aanbod van zorg en ondersteuning niet in evenwicht met het aanbod. Aan de ene kant zien we een toenemende vraag naar zorg en ondersteuning en aan de andere kant zien we een tekort aan beschikbaar personeel. In de Jeugdhulp, de GGZ en de Wmo (schoonmaakondersteuning) is hierdoor regelmatig al sprake van wachtlijsten. Gezien de negatieve effecten blijft het van belang dat we deze problematiek ook binnen de gemeente op de agenda houden en waar mogelijk vanuit gemeentelijk perspectief op lokaal, regionaal niveau actief meedenken en bijdragen aan andere oplossingen voor dit vraagstuk. Onder andere binnen de Human Capital Agenda en de Greenwise Campus werken we aan het opleiden van het juiste personeel en innovatie om de werkdruk te verlichten.

We hebben het afgelopen jaar geëxperimenteerd met de doorbraakmethode (Instituut voor Publieke Waarden). De ervaringen van inwoners en medewerkers zijn positief. We kijken nu op welke manier we dit gedachtegoed kunnen omzetten in een vaste werkwijze. Bij de begroting 2024 zijn reeds structurele middelen gereserveerd als maatwerkbudget. Naast dit maatwerkbudget zijn middelen nodig om de komende 3 jaar deze manier van werken te implementeren.
Het voorstel dat nu uitgewerkt wordt is om het Instituut voor Publieke Waarden de opdracht te geven om medewerkers van de gemeente Emmen, maar ook die van onze ketenpartners deze manier van werken eigen te maken zodat maatwerk meer gemeengoed wordt en raakt ingebed in de structuren die al zijn ingericht om maatwerk mogelijk te maken in Emmen. De doorbraakmethode is in het kader van " invoeren van methoden voor domeinoverstijgend werken" ook opgenomen in de Hervormingsagenda Jeugd.

In 2023 is de brede specifieke uitkering (brede SPUK)  voor sport, bewegen, cultuur, gezondheid en sociale basis beschikbaar gekomen. Deze SPUK-regeling maakt het voor gemeenten mogelijk stevig en meer in samenhang in te zetten op preventie. De SPUK-regeling bundelt tot en met 2026 geldstromen die zich richten op het stimuleren van gezondheid, sport en bewegen, preventie en het versterken van de sociale basis. Daarmee worden afspraken gefinancierd die zijn gemaakt in het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA), het Preventieakkoord, het Sportakkoord, het Woonzorgakkoord (WOZO) en het Integraal Zorgakkoord (IZA, zie hieronder).

In de Emmense aanpak ligt de focus op kinderen, jongeren en hun ouders (met perspectief opgroeien) en kwetsbare seniore inwoners (vitaal ouder worden). In de aanpak is aandacht voor gedrag en de sociale en fysieke omgeving. De aanpak is erop gericht om in de gebieden, met de gebiedsnetwerken, te komen tot passende preventie infrastructuur op basis van data, duiden dialoog en doen. Daarbij gaat het om het terugdringen van gezondheidsverschillen, gezonde leefomgeving, gezonde leefstijl, mentale gezondheid, vitaal ouder worden, versterken van de sociale basis, de thema's van het Sportakkoord, Woonzorgakkoord en preventie in het zorgstelsel.

Dit raakt aan de inzet op andere onderdelen binnen programma 9 en inzet op andere programma's namelijk: Onderwijs en jeugd (programma 4), Inkomensondersteuning (programma 6), Sport en cultuur (programma 8), Bouwen, wonen en milieu (vooral programma 5) en Economie en werkgelegenheid (programma 2).

Ook in het Integraal Zorgakkoord (IZA) zijn afspraken gemaakt over preventie. Het Integraal Zorgakkoord gaat over de juiste zorg op de juiste plek en de beweging van zorg naar gezondheid. In Drenthe is door alle partijen gezamenlijk als Gezonde Marke een regioplan opgesteld met een jaarlijkse werkagenda. Vanuit de gemeente Emmen dragen we bij aan het opstellen van deze werkagenda’s en faciliteren we bij de uitvoering van deze werkagenda’s in Emmen.  

De middelen voor de inzet van gemeenten ten behoeve van het IZA worden middels een SPUK uitgekeerd aan de mandaatgemeente. De gemeente Emmen is hiervoor gemandateerd door de 11 andere gemeenten in Drenthe.

In juni 2023 is de Hervormingsagenda Jeugd definitief vastgesteld, ondertekend en aangeboden aan de Tweede Kamer en Eerste Kamer. De Hervormingsagenda is het resultaat van de voorwaarden die horen bij het beschikbaar stellen van extra middelen vanuit het Rijk aan gemeenten voor jeugdhulp. De Hervormingsagenda Jeugd heeft 2 doelen, die nadrukkelijk aan elkaar zijn gekoppeld: 

• Betere en tijdige zorg en ondersteuning, op de juiste plek en wanneer dit nodig is. 

• Een beheersbaar en daarmee duurzaam financieel houdbaar stelsel.  
  

Deze twee doelen zijn vertaald in thema's en daaraan gekoppeld maatregelen die voor zowel een inhoudelijke verandering als een besparing moeten gaan zorgen. 

In 2024 is er een start gemaakt met de implementatie van de Hervormingsagenda. Er is zowel regionaal als lokaal een uitvraag gedaan voor het opstellen van een startfoto en er heeft een robuustheidsscan plaatsgevonden van de jeugdhulpregio Drenthe. Deze documenten moeten het Rijk, maar ook de individuele gemeenten en de jeugdhulpregio, inzicht geven in de huidige stand van zaken en welke benodigde inzet op basis van de opgenomen maatregelen nog noodzakelijk zijn. Daarnaast dienen alle betrokken partijen van de Hervormingsagenda in 2024 een eerste inzicht te geven op welke wijze zij (inhoudelijk) investeren op de maatregelen waarvoor zij lokaal, regionaal of vanuit het Rijk verantwoordelijk zijn. 

Vanaf 2025 zullen de landelijk beschikbare middelen voor investeringen op de maatregelen Hervormingsagenda daadwerkelijk in de gemeentelijke begroting worden opgenomen. Als gemeente zullen we dan lokaal moeten inzetten op de verschillende maatregelen uit de Hervormingsagenda (onder andere een stevige lokale toegang). Daarnaast zal er (mede op basis van het nu nog wetsvoorstel "Verbetering beschikbaarheid jeugdzorg”) ook op regionaal niveau worden gewerkt om te komen tot een 'robuuste” Jeugdhulpregio in de vorm van een gemeenschappelijke regeling. Deze Jeugdhulpregio organisatie wordt onder meer verantwoordelijk voor de beschikbaarheid van specialistische jeugdhulp op regionaal en bovenregionaal niveau. Deze ontwikkeling zal (op onderdelen) ter besluitvorming terugkomen bij de raad. Inzet moeten worden gepleegd (besluitvorming) over de governance structuur van de jeugdhulpregio Drenthe om te voldoen aan de voorwaarden voor een robuuste jeugdhulpregio. 

In de kind- en gezinsbescherming staan we voor het bieden van tijdige passende samenhangende hulp en bescherming aan kinderen en volwassenen die te maken hebben met een (acute of structurele) bedreiging van een gezonde en veilige thuissituatie. Deze bedreiging dient in een zo vroeg mogelijk stadium weggenomen te worden om te voorkomen dat de situatie blijft voortduren of verergert. Het programma richt zich op: 

• Verminderen van het aantal mensen dat te maken heeft met ernstige bedreigingen van een gezonde en veilige thuissituatie; 

• Verhogen van het vertrouwen van kinderen, volwassenen en professionals in de kind- en gezinsbescherming; 

• Substantieel verlagen van het aantal beschermingsmaatregelen; 

• Verbeteren van de tijdigheid van hulp en bescherming. 

Een belangrijk onderdeel is de invoering van een Regionaal Veiligheidsteam (RVT). Medio september 2024 komt het Rijk met duidelijkheid over hoe RVT vormgegeven dient te worden en welke taken en verantwoordelijkheden daar worden belegd, en welke taken en verantwoordelijkheden bij de lokale gemeenten worden ondergebracht.  

De beweging van Beschermd Wonen naar een Beschermd Thuis binnen de Wmo is gericht op de perspectiefvolle groep. Hiermee wordt ingezet op doorstroom vanuit Beschermd Wonen naar zelfstandig wonen (met ambulante begeleiding). Dit vraagt om een goede aansluiting bij het ondersteuningsaanbod in brede zin binnen het sociaal domein. Mensen met psychische en sociaal-maatschappelijke problemen kunnen hun zelfstandigheid vaker behouden als passende ondersteuning in de thuissituatie sneller beschikbaar is. De ambitie is om samen met alle belanghebbenden een duurzame beweging in gang te zetten om kwalitatief goede, beschikbare en betaalbare hulp te borgen dichtbij mensen; van beschermd wonen naar een beschermd thuis.

Het woonplaatsbeginsel houdt in dat alle gemeenten een eigen verantwoordelijkheid krijgen voor Beschermd Wonen, daar waar nu de centrumgemeenten deze verantwoordelijkheid nemen. In de BOCE-regio (Borger-Odoorn, Coevorden en Emmen) is Beschermd Wonen belegd bij de verantwoordelijkheid van de gemeente Emmen, en worden de indicaties gedaan door Stichting De Toegang. Het nieuwe voorstel houdt in dat voortaan één gemeente verantwoordelijk is. In de meeste gevallen zal dit de gemeente zijn waar de cliënt woont of gewoond heeft. Deze gemeente moet vervolgens de voorziening zelf verschaffen of inkopen bij een instelling in een andere gemeente. De Raad van State adviseert om Beschermd Wonen nog niet over te hevelen naar alle gemeenten en het woonplaatsbeginsel nu niet in te voeren. De VNG gaat vooralsnog uit van invoering per 2026. Dit betekent dat we hiervoor voorbereidingen treffen in 2025

In de drie colleges van de BOCE-gemeenten is een principebesluit genomen waarin is bestendigd dat de uitvoering van Beschermd Wonen bij de gemeente Emmen blijft belegd. De afspraken hierover zijn vastgelegd in een dienstverleningsovereenkomst (DVO). Doordat de financiële doordecentralisatie is uitgesteld blijft Emmen in 2025 nog financieel verantwoordelijk. Doordat het woonplaatsbeginsel is uitgesteld, en dus niet per 1 januari 2025 ingaat, kan ook het verdeelmodel beschermd wonen niet worden ingevoerd.

In de DVO zijn nadere financiële afspraken gemaakt. De gemeente Emmen stelt elk jaar een regionale begroting op. De gemeenten dragen vanaf 2026 bij aan de kosten die Emmen namens de regio maakt voor BW vanuit hun objectieve BW-budgetten. De verdeelsleutel is gebaseerd op de verhouding tussen het historisch en objectief dat de regio als geheel ontvangt. Dit houdt in dat de drie gemeenten bijdragen aan de regionale kosten naar rato van hun inkomsten uit het objectieve verdeelmodel. Deze verhouding bepaalt welk deel van de begroting wordt gefinancierd uit het historisch budget voor de bestaande cliënten en welk deel wordt gefinancierd uit het objectief budget voor de nieuwe cliënten.

We willen toe naar een inclusieve samenleving waarvan iedereen onderdeel kan zijn en waaraan iedereen mee kan doen. Zo investeren we in mensen gelijke kansen geven. We geven uitvoering aan het beleid Emmen Regenbooggemeente. Daarin werken we aan de acceptatie, zichtbaarheid en veiligheid van inwoners die lhbti+ zijn. De inzet is ook gericht op het ondersteunen van inwonersactiviteiten die zich inzetten voor gendergelijkheid. We werken aan de fysieke en sociale toegankelijkheid van mensen met een beperking en/of chronische ziekte. Hiermee geven we invulling aan het VN-Verdrag Handicap. Dit moet aangevuld worden met een inclusieve leefomgeving, inclusieve arbeidsmarkt en inclusief onderwijs. In toekomstige beleidsstukken en interne bedrijfsvoering zullen we aandacht hebben voor inclusie.

De incidentele extra middelen die door het Ministerie van VWS beschikbaar zijn gesteld voor de brede aanpak van dak- en thuisloosheid zijn in onze regio ingezet voor projecten die bijdragen aan sociale inclusie en het voorkomen van dakloosheid. Een groot deel van deze middelen is in de afgelopen jaren besteed en voor het resterende deel is een bestemmingsreserve ingesteld. Deze bestemmingsreserve is bestemd voor het project Skaeve Huuse (voorheen Huisvesting Paradijsvogels genoemd).  
In de meicircirculaire is gemeld dat de extra middelen voor de aanpak van dakloosheid structureel  zijn toegevoegd aan het gemeentefonds vanaf 2024. Deze structurele extra middelen worden ingezet op het voorkomen van dakloosheid en het bieden van de juiste begeleiding.

Er is nog steeds een toenemende vraag naar opvangplekken voor vluchtelingen uit Oekraïne in Nederland. Emmen heeft een totaal aantal van ca. 1000 gemeentelijke opvangplekken, verdeeld over een viertal locaties. Op één van deze locaties, aan de Weerdingerstraat, eindigt de opvang eind 2025. In 2025 ligt er een opgave om te komen tot vervanging van de 400 opvangplekken aan de Weerdingerstraat om (minimaal) het huidige aantal opvangplekken te behouden. Naast de opgave om tot voldoende huisvesting voor ontheemde Oekraïners te komen liggen er gerelateerd aan de opvang tevens opgaven op het gebied van zorg en onderwijs.

We willen zoveel mogelijk mensen regulier aan het werk krijgen of op een andere manier van betekenis laten zijn als betaald werken (nog) niet kan. Daarom zetten we vanaf 2024 in op maximaal 30 participatiebanen, waarbij bekostiging plaatsvindt voor 2024, 2025 en 2026 vanuit het positieve bedrijfsresultaat over 2023 van de EMCO-groep. Deze banen zijn bedoeld voor mensen uit de doelgroep Participatiewet die het niet lukt om via het reguliere Banenplan van Menso een baan te behouden nadat zij hiernaartoe zijn begeleid. Hiermee zorgen we voor een zelf verdiend inkomen voor mensen en voorkomen we dat ze steeds weer terugvallen in de bijstand. We kijken naar de effecten van deze aanpak en gebruiken deze bij het verder ontwikkelen van beleid voor deze doelgroep.

Het kabinet erkent het belang van sociaal ontwikkelbedrijven en maakt voor de periode 2025-2034 extra geld vrij waarmee gemeenten de sociaal ontwikkelbedrijven beter kunnen organiseren. Het gaat om een bedrag van bijna €600 miljoen. Met al eerder toegezegde middelen voor onder meer de financiering van beschut werk, gaat er de komende jaren in totaal ongeveer een miljard euro naar de sociaal ontwikkelbedrijven in Nederland. Ook daarna blijft er structureel extra geld beschikbaar. 

Met de extra investeringen wil het kabinet sociaal ontwikkelbedrijven meer stabiliteit en continuïteit bieden voor de lange termijn, waardoor zij meer ruimte hebben om banen te realiseren voor werknemers met een arbeidsbeperking. Wanneer duidelijk is welke implicaties dit heeft voor de gemeente Emmen wordt hierover gerapporteerd. 

Voor 2024 en verder is de DVO met Menso NV geactualiseerd en bijgewerkt. In deze geactualiseerde DVO zijn bepaalde beleidsonderdelen zoals Schuldhulpverlening voor ondernemers toegevoegd aan de DVO en zijn bestaande indexaties en CAO-ontwikkelingen verwerkt. Menso blijft zich in 2025 inzetten om inwoners te begeleiding naar passend werk of een passende daginvulling. Zo zal met de hoofdaanbieders Wmo samenwerking worden gezocht als het gaat om arbeidsmatige dagbesteding (Menssupport). Ook is er extra aandacht voor de begeleiding van statushouders naar werk.